Wadowice

Miasto położone nad Skawą, u północno - wschodnich podnóży Beskidu Małego oraz na pograniczu z Pogórzem Śląskim i Wielickim. W dokumentach historycznych Wadowice występują od 1327 r. jako miasto należące do Piastów Śląskich - wówczas lenników czeskich. Wtedy to książę oświęcimski Jan Scholastyk nadał Wadowicom prawa miejskie. Po pożarze w 1430 r. miasto zostało odbudowane na prawie chełmińskim. W 1494 r. nabył Książe Jan Olbracht wraz z księstwem zatorskim. W 1564 r. zostało wcielone do Korony Polskiej pod nazwą Królewskie Wolne Miasto Wadowice i stopniowo zaczęło nabierać coraz większego znaczenia. Miasto otrzymało m.in. zezwolenia na odbywanie jarmarków i wyrąb drewna w okolicznych lasach, a w pol. XVI w. rozwinęło się flisactwo na Skawie oraz pojawili się wytwórcy gontów, rozwinęło się też chałupnicze sukiennictwo i płóciennictwo. Będąc w Wadowicach nie sposób przejść obojętni obok zabytków. W śródmieściu znajduje się szereg klasycystycznych domów z XVIII i XIX w. Najwięcej jest ich w rynku, gdzie uwagę zwraca przede wszystkim kościół parafialny p.w. Ofiarowania NMP. Wadowicka parafia, bowiem istnieje od 1498 r., a pierwszy, drewniany kościół powstał w na tym miejscu w latach 1325-27 i spłonął w 1430 r. W jego miejsce stanął już murowany. W tej parafii przyjął sakrament chrztu świętego Karol Wojtyła - dziś papież Jan Paweł II (chrzcielnica i tablica pamiątkowa znajdują się w lewej nawie). Świątynia została podniesiona przez Ojca Świętego Jana Pawła II do rangi Bazyliki Mniejszej. Tuż obok, przy ulicy Kościelnej 7, trzeba koniecznie zwiedzić MUZEUM PAPIESKIE - Dom Rodzinny Jana Pawła II, gdzie na frontonie umieszczono tablicę pamiątkowa. Zostało ono otwarte w 64, rocznicę urodzin papieża. Eksponowane są tu pamiątki rodzinne, a także dokumentacja fotograficzna z licznych pielgrzymek Ojca Świętego.

Brzezinka

"U stóp Złotej Górki rozłożyła się Brzezinka najmniejsza z wiosek wchodzących w skład gminy Andrychów".

Położona jest około 4 km na południowy zachód od Andrychowa, w Beskidzie Małym na stokach wzniesienia Złotej Górki. Wieś sąsiaduje bezpośrednio z Roczynami, dzieląc przez wieki losy tych ostatnich - osady wchodziły, bowiem w skład tego samego klucza andrychowskiego. Z zabytków przeszłości warta uwagi jest w Brzezince kaplica świętego Jana Niepomucena, wzniesiona na planie prostokąta, kryta siodłowym dachem z profilowanym gzymsem. Kaplica zwieńczona jest pazdurem w kształcie wieżyczki na sygnaturkę. We wnętrzu kaplicy umieszczony jest późnobarokowy posąg świętego Jana Nepomucena, wykonany z drewna i zapewne przeniesiony tu z Zelczyna oraz kamienny posąg Chrystusa Nazareńskiego, reprezentujący sztukę ludową, datowany na połowę XIX wieku.

Inwałd

Położony jest na obszarze Pogórza Śląskiego, zarazem jednak u podnóża Ostrego Wierchu i Wapienicy, około 4 km na wschód od Andrychowa. Wieś została założona - przez Braci Morawskich, w źródłach wspominana jest już w 1318 roku. Inwałd stał się gniazdem rodowym rycerskiej rodziny Inwałdzkich herbu Komicz, w XVII wieku przeszedł na własność Przyłęckich h. Szreniawa, wchodząc, także w XVIII wieku w skład klucza andrychowskiego i dzieląc losy innych miejscowości tego zespołu dóbr. W XVIII wieku był mianowicie własnością Czernych i Ankwiczów, a w XIX wieku przeszedł na rzecz Bobrowskich. Już od początku XVIII wieku we wsi rozwijało się płóciennictwo, w wieku XIX funkcjonowała tu nawet miejscowa filia andrychowskiego cechu tkaczy. Wielowiekowe dzieje miejscowości pozostawiły po sobie kilka cennych pamiątek. Szczególnie wart uwagi jest kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia Matki Boskiej -unikatowy przykład architektury późnobarokowej został zbudowany w latach 1747-1750. Kościół jest orientowany, zbudowany został na planie wydłużonego prostokąta o trzech przęsłach. Przęsło środkowe nakryte jest sklepieniem krzyżowym z okrągłym zwierciadłem, przęsła skrajne wieńczą natomiast sklepienie kolebkowe z lunetami. Warta uwagi jest elewacja frontowa kościoła, z ryzalitem o skośnych ściankach bocznych, rozczłonkowana. Ponad ryzalitem znajduje się trójkątny szczyt, w którym odnajdziemy herby Czernych. Drugim cennym zabytkiem jest późno klasycystyczny pałac, piętrowy, składający się z prostokątnej części środkowej oraz wąskich skrzydeł wysuwających się od zajazdu i ogrodu. Odrębność części budowli podkreślona jest na elewacjach - część środkowa zdobiona jest ryzalitami prostokątnymi, a skrzydła posiadają ryzality o trójbocznym zamknięciu. Rozkład wnętrz w części środkowej jest symetryczny - dwutraktowy. Po południowej stronie znajduje się klatka schodowa z drewnianymi schodami, na parterze miedzy pokojami mamy dwie kolumny toskańskie. Pałac otoczony jest rozległym ogrodem, zaplanowanym w stylu krajobrazowym.

Roczyny

Położenie: Roczyny położone są na Pogórzu Śląskim u północnego stoku Złotej Góry. Od północy graniczą z Andrychowem od wschodu z Targanicami, od południa z Brzezinką, od zachodu z Bulowicami. Przez Roczyny przechodzi granica dwóch województw: małopolskiego i śląskiego.
Historia: Początkowo tereny Roczyn należały do Wieprza, później do Andrychowa. Jako samodzielna odrębna miejscowość, Roczyny występują od 1581 roku, kiedy podobnie jak w sąsiednich Sułkowicach zaczęło rozwijać się tkactwo. Tkacze należeli do andrychowskiego cechu. Pod koniec XVIII w., po śmierci właściciela Andrychowa, Stanisława Ankwicza, dobra te podzielono między dwóch synów Józefa i Tadeusza; ten ostatni otrzymał Andrychów, Sułkowice i Roczyny. Z początkiem XIX w. Sprzedano Roczyny Bobrowskim; w II poł. XIX w. były własnością Teresy Bobrowskiej z końcem wieku ziemię rozkupili chłopi. Od wieków wieś należała do parafii w Andrychowie. W 1880 r. Roczyny zamieszkiwało 1943 osób, a 10 lat później 2123 mieszkańców. Historyk opisujący tę miejscowość pod koniec XIX w. pisał "Lud tutejszy odznacza się usposobieniem łagodnym, pracowitością; chętnie bierze się do oświaty, szkołę otacza opieką, nauczyciela szanuj. Wiele rodzin tej wsi zatrudnia się tkactwem, które tu najsilniej się rozwija w okolicy Andrychowa".
Parafia: Kiedyś Roczyny należały do parafii w Andrychowie. 17 września 1978 r. Kardynał Karol Wojtyła - metropolita krakowski poświęcił kamień węgielny budującego się kościoła w Roczynach. Był to ostatni akt przed Konklawe. Budowę kościoła parafialnego p.w. św. Urbana i Matki Bożej Wspomożycieli Wiernych ukończono w 1986 r.
Roczyny dziś: Roczyny należą do największych miejscowości andrychowskiej gminy. Przebiega tutaj ważna droga łącząca Śląsk z Małopolską. Prężnie działa Ochotnicza Straż Pożarna, która posiada własną orkiestrę. W Roczynach znajduje się jeden z najładniejszych stadionów sportowych w gminie Andrychów.

Rzyki

Wieś położona 7 km na południowy wschód od Andrychowa, na stokach Beskidu Małego, wzdłuż potoku Rzyczanki i jego dopływów. Położenie geograficzne sprawiło, że Rzyki powstały stosunkowo późno - wieś została, bowiem lokowana dopiero w II połowie XVI wieku, na prawie wołoskim, typowym dla późnej kolonizacji terenów podgórskich i górskich. Od początku swego istnienia były Rzyki własnością królewską i wchodziły w skład starostwa zatorskiego. W XVII wieku osada odgrywała istotną rolę, była, bowiem siedzibą ,,wojewody" wołoskiego, zarządzającego pasterzami wołoskimi z ramienia starosty zatorskiego. Także w Rzykach XVIII wieku przyniósł rozwój tkactwa, nie zahamowany po rozbiorach, kiedy to Rzyki, podobnie jak i inne królewszczyzny zostały przez rząd austriacki sprzedane prywatnym właścicielom. Nabywcami Rzyk była rodzina Duninów, za czasów, której kwitło tu nie tylko rzemiosło tkackie, ale i handel, także dalekosiężny - międzynarodowy, działała nadto huta szkła, były też Rzyki ośrodkiem wyrobu gontów. Nic dziwnego, że jeszcze w XVIII wieku wzniesiono tu murowany kościół parafialny. W XIX wieku osada przeszła na rzecz Potockich, a następnie żywieckich Habsburgów, którzy byli właścicielami miejscowego majątku ziemskiego aż do 1945 roku. Wspomniany już kościół parafialny pod wezwaniem świętego Jakuba i Matki Boskiej Pocieszenia zbudowany został w latach 1793-96, w 1835 roku dobudowano wieżę. Kościół jest świątynią trzynawową, z prezbiterium jednoprzęsłowym, zakończonym półkoliście i skierowanym na południe. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem kolebkowym, czteroprzęsłowy korpus halowy kryją natomiast sklepienia żagielkowe na gurtach, pochodzące z roku 1837. Nawa główna jest wyższa od bocznych, otwiera się na nie arkadami filarowymi. Przy nawie, od frontu, znajduje się kwadratowa wieża, której górna kondygnacja i wieńczący ją henn powstały w 1923 roku. Wyposażenie kościoła jest późnobarokowe i rokokowe, choć znajdują się tu także starsze, gotyckie posągi - Matki, Boskiej Pocieszenia (niegdyś z Dzieciątkiem, dziś figura jest uszkodzona), powstały wkrótce po 1400 roku oraz późnogotycki posąg matki, Boskiej z Dzieciątkiem z I połowo XVI wieku. Nie mniej ciekawe są młodsze elementy wyposażenia- sam ołtarz główny, powstały przed 1837 roku, utrzymany w stylu barokowo - rokokowym, wczesnobarokowa chrzcielnica, obrazy na desce 7. Przełomu XVIII i XIX wieku czy podarowany z Andrychowa kamienny posąg Chrystusa upadającego pod krzyżem, datowany na II połowę XVIII lub I połowę wieku XIX.

Sułkowice

Rozległa wieś położona jest bezpośrednio na południe od Andrychowa, u podnóża Jawomicy w Beskidzie Małym, nad rzekami Targaniczką i Bolęcinką. Osada powstała na gruntach wsi Wieprz w wieku XV, pozostawała własnością szlachecką wchodzącą skład klucza andrychowskiego. Jak inne włości tego klucza w II połowie XVIII wieku były Sułkowice własnością założyciela miasta Andrychowa Stanisława Ankwicza, a następnie przeszły na Jego syna Tadeusza. Na początku XIX wieku nabyli je Bobrowscy, a następnie posiadali żywieccy Habsburgowie. Także Sułkowice stały się w XVIII wieku ośrodkiem rzemiosła tkackiego, działały tu także spółki zajmujące się zbytem wytwarzanych produktów ("kolegacje"). Zachowały się w Sutkowicach zabytkowe figury przydrożne, wykonane z kamienia, z których najciekawszy jest posąg Chrystusa Nazareńskiego na słupie z końca wieku XVIII lub początku XIX.

Zagórnik

Wieś położona u południowych zboczy pasma Wapienicy (531 m.n.p.m) i Ostrego Wierchu (562 m.n.p.m), ok. 5 km na południowy wschód od Andrychowa. Powstała po wykarczowaniu puszczy beskidzkiej jako wieś zarębna. Na przestrzeni lat rozwinęło się tkactwo chałupnicze drelicharstwo i płóciennictwo. Przeprowadzone na tym terenie badania geologiczne zasygnalizowały ,że znajdują się tu nie wykorzystywane źródła mineralne. Wieś posiada doskonałe warunki klimatyczne i letniskowe. Odwiedzana jest chętnie przez turystów wędrujących szlakami z Andrychowa i Inwałdu na Leskowiec. Na uwagę zasługuje potężny, nowoczesny, dwupoziomowy kościół, którego budowę rozpoczęto pod koniec lat siedemdziesiątych.

do góry  

(źródło: Mini przewodnik "Andrychów")